(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αριστερά!, τεύχος 215, στις 23 Μαρτίου 2007)
Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 60 χρόνια από το «Ειδικό Μήνυμα προς το Κογκρέσο για την Ελλάδα και την Τουρκία» του τότε Προέδρου των ΗΠΑ Χάρυ Τρούμαν, το οποίο έμεινε στην Ιστορία σαν «Δόγμα Τρούμαν». Το γεγονός αυτό ήταν καθοριστικό για τη χώρα και πολλαπλά σημαντικό για τις διεθνείς εξελίξεις της εποχής, σε σημείο ώστε να θεωρείται ως σημείο έναρξης του Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση.
Το διεθνές περιβάλλον και η συγκυρία
Στις αρχές του 1947 είχε περάσει ήδη ένα σημαντικό διάστημα από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και η συσσώρευση διαφωνιών για τις μεταπολεμικές διευθετήσεις ανάμεσα στους τρεις μεγάλους νικητές (Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ από τη μια και Σοβιετική Ένωση από την άλλη) έδειχνε το δρόμο προς την οριστική ρήξη. Το ζήτημα της κυβέρνησης και των συνόρων της Πολωνίας, οι περιπτώσεις της Ρουμανίας και της Ελλάδας και κυρίως το ζήτημα της Γερμανίας, των πολεμικών επανορθώσεων και της ανασυγκρότησης της ήταν οι αιχμές. Στα τέλη του 1946, οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία αποφάσισαν μονομερώς να ενοποιήσουν τις ζώνες της Γερμανίας που είχαν στον έλεγχο τους, παρά τις διαμαρτυρίες της Σοβιετικής Ένωσης αλλά και της Γαλλίας.
Την ίδια περίοδο, το τέλος του πολέμου και η ήττα του ναζισμού-φασισμού είχε δώσει ώθηση σε εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα παγκοσμίως. Αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση βρέθηκε κυρίως η Μεγάλη Βρετανία, νικήτρια μεν του πολέμου αλλά και αποικιακή δύναμη πρώτης γραμμής που έβλεπε να αμφισβητείται η αυτοκρατορία της σε όλες τις γωνιές της γης. Η Ελλάδα είχε την ατυχία να υποστεί μια παραδειγματική επέμβαση, κατά τα Δεκεμβριανά, οπότε και η Μεγάλη Βρετανία για να ελέγξει την κατάσταση και να δείξει σε όλους τις προθέσεις της, δεν δίστασε, ενώ μαινόταν ακόμη ο πόλεμος με τη Γερμανία, να στείλει πολλαπλάσιες δυνάμεις κατάκτησης και κατοχής από αυτές που έστειλε ως συμμαχικές το 1941. Όλο το επόμενο διάστημα, η Μεγάλη Βρετανία προσπάθησε με κάθε τρόπο να επιβάλει τον έλεγχο της στη χώρα, ωστόσο η κλιμάκωση του εμφυλίου πολέμου την έφτασε στα όρια της ως προς τους πόρους που μπορούσε να διαθέσει στη συγκυρία. Άλλωστε, είχε πολλά και πιο σημαντικά μέτωπα, όπως την Ινδία.
Αντιθέτως, οι ΗΠΑ έβγαιναν επίσης θριαμβεύτριες από τον πόλεμο και έτοιμες να καλύψουν τα «κενά» που δημιούργησε ο πόλεμος και οι μεταπολεμικές εξελίξεις. Με τα δολάρια και τη «μπόμπα» ήταν αποφασισμένες να μη γυρίσουν στον απομονωτισμό τους αλλά να εδραιωθούν ως η νέα παγκόσμια ιμπεριαλιστική δύναμη. Η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ελλάδα και η ανάληψη των «υποχρεώσεων» της από τις ΗΠΑ, ήταν ένα καλό έναυσμα για τη γνωστοποίηση αυτών των γενικότερων προθέσεων προς όλες τις κατευθύνσεις και κυρίως προς τη Σοβιετική Ένωση.
Στα τέλη Φεβρουαρίου 1947, η Μεγάλη Βρετανία γνωστοποίησε στις ΗΠΑ την αδυναμία της να συνεχίσει την οικονομική και στρατιωτική στήριξη προς την ελληνική κυβέρνηση. Οι ΗΠΑ ανταποκρίθηκαν αμέσως και γνωστοποίησαν με τη σειρά τους τις προθέσεις τους στην εκεί ελληνική πρεσβεία. Λίγες μέρες αργότερα, στις 3 Μαρτίου, η Ελλάδα υπόβαλε επίσημη αίτηση βοήθειας προς τις ΗΠΑ. Στις 12 Μαρτίου, ο πρόεδρος Τρούμαν εκφώνησε το περίφημο διάγγελμα που έμεινε γνωστό ως «Δόγμα Τρούμαν», με το οποίο εισήγαγε νομοσχέδιο για τη χορήγηση οικονομική βοήθειας ύψους 300 εκατομμυρίων δολαρίων στην Ελλάδα και 100 εκατομμυρίων δολαρίων στην Τουρκία.
Απόσπασμα:
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν από την ελληνική κυβέρνηση μια επείγουσα έκκληση για οικονομική βοήθεια. Προκαταρκτικές εκθέσεις από την Αμερικανική Οικονομική Αποστολή στην Ελλάδα και εκθέσεις του Αμερικανού Πρέσβη στην Ελλάδα ενισχύουν τη δήλωση της ελληνικής κυβέρνησης ότι η βοήθεια είναι αναγκαία ώστε να επιβιώσει η Ελλάδα ως ελεύθερο έθνος. […]
Η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε επίσης τη βοήθεια έμπειρων Αμερικανών διοικητών, οικονομολόγων και τεχνικών ώστε να διασφαλίσει ότι η οικονομική και άλλη βοήθεια που θα δοθεί στην Ελλάδα, θα χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για τη δημιουργία μιας σταθερής και αυτοσυντηρούμενης οικονομίας και τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης.[…]
Η ίδια η ύπαρξη του ελληνικού κράτους απειλείται σήμερα από τις τρομοκρατικές δραστηριότητες πολλών χιλιάδων οπλισμένων ανδρών, υπό την καθοδήγηση Κομμουνιστών, οι οποίοι αμφισβητούν την εξουσία της κυβέρνησης σε μια σειρά σημεία, ειδικά κατά μήκος των βορείων συνόρων. Μια Επιτροπή διορισμένη από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθών ερευνά τώρα τις ανώμαλες συνθήκες στη βόρεια Ελλάδα και τις υποτιθέμενες παραβιάσεις συνόρων κατά μήκος των συνόρων της Ελλάδας με την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία.[…]
Αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια καθαρή αναγνώριση του γεγονότος ότι ολοκληρωτικά καθεστώτα που επιβλήθηκαν σε ελεύθερους λαούς, με άμεση ή έμμεση βία, υπονομεύουν τα θεμέλια της διεθνούς ειρήνης και άρα την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. […]
Συνακόλουθα, η εξαφάνιση της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους θα είχε ένα μεγάλο αντίκτυπο σε αυτές τις χώρες στην Ευρώπη , οι λαοί των οποίων παλεύουν ενάντια σε μεγάλες δυσκολίες για να διατηρήσουν τις ελευθερίες τους και την ανεξαρτησία τους καθώς αποκαθιστούν τις ζημιές του πολέμου.[…]
Οι συνέπειες του «Δόγματος Τρούμαν» ήταν, όπως είπαμε, καθοριστικές για τη χώρα αλλά και για τις διεθνείς εξελίξεις. Η απόφαση των ΗΠΑ να αναμιχθούν στα ελληνικά πράγματα υπήρξε για τις ίδιες έμπρακτη συμβολική «απάντηση» στη Σοβιετική Ένωση και σίγουρα καθοριστικό σημείο στις σχέσεις τους ενόψει του ευρύτερου Σχεδίου Μάρσαλ. Η ενέργεια αυτή των ΗΠΑ παράκαμπτε επιδεικτικά το νεοσύστατο Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και εισήγαγε δύο θεμελιώδη στοιχεία της πολιτικής τους αντίληψης για το Ψυχρό Πόλεμο. Το πρώτο ήταν η «ανάσχεση» του αντιπάλου (containment), δηλαδή η ανάληψη επιθετικών, προληπτικών ενεργειών σε μια αντιπαράθεση όπου η συνεννόηση δεν είχε θέση. Το δεύτερο ήταν η θεωρία του «ντόμινο», δηλαδή ότι η απώλεια θέσεων ή έστω η μη κάλυψη κενών θα ευνοούσε αλυσιδωτά τον αντίπαλο σε μια σειρά σημείων του πλανήτη. Και βασικά χτίστηκε έκτοτε η εικόνα της Σοβιετικής Ένωσης και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου σαν το «απόλυτο κακό», «ολοκληρωτισμός» και «τυραννία» σε αντιπαράθεση με τον «ελεύθερο κόσμο», τη «δημοκρατία».
Για την Ελλάδα, οι συνέπειες ήταν καθοριστικές, τόσο στη συγκυρία του Εμφυλίου πολέμου όσο και μακροπρόθεσμα με την ιμπεριαλιστική ανάμειξη των ΗΠΑ στη χώρα απροκάλυπτα μέχρι τη Μεταπολίτευση και ουσιαστικά, αδιάλειπτα μέχρι τις μέρες μας.
Η βοήθεια των ΗΠΑ ουσιαστικά ήταν μια τουλάχιστον συγκυβέρνηση της χώρας, πράγμα πρωτοφανές τόσο για ευρωπαϊκή χώρα μεταπολεμικά όσο και για την, πλούσια ωστόσο σε εμπειρίες επεμβάσεων, Ελλάδα. Το ποσό των 300 εκατομμυρίων δολαρίων διαιρέθηκε στη μέση σε οικονομική και στρατιωτική βοήθεια αν και στην ουσία μεγάλο μέρος της ευρύτερης οικονομικής βοήθειας ήταν έμμεσα αλλά ουσιαστικά στρατιωτική, δηλαδή στην υπηρεσία της ολοκληρωτικής συντριβής του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Η αποκατάσταση των συγκοινωνιών, λιμανιών και αεροδρομίων ήταν στα πλαίσια των αναγκών του πολέμου, όπως φυσικά και η χρηματοδότηση πρωτοφανών επιχειρήσεων όπως η μετεγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων πληθυσμού για την ερήμωση των περιοχών του Δημοκρατικού Στρατού και η δημιουργία της Μακρονήσου, πρότυπου στρατοπέδου συγκέντρωσης στη μεταπολεμική Ευρώπη για την «ανάνηψη» των αμετανόητων αριστερών.
Για τη διαχείριση του ποσού του «Δόγματος Τρούμαν» εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα η Αμερικάνικη Αποστολή (AMAG) και η αντίστοιχη στρατιωτική (USAGG). Ο πολιτικός έλεγχος που εγκαινιάστηκε με το «Δόγμα Τρούμαν» συνεχίστηκε και εντάθηκε αμέσως μετά στα πλαίσια του Σχεδίου Μάρσαλ.
Οι Αμερικάνοι είχαν λόγο για κάθε πτυχή της πολιτικής της χώρας, σε μεγάλο βαθμό νομότυπα με τις συμφωνίες με τις οποίες δεσμεύτηκε η χώρα αλλά φυσικά και με βάση την πολιτική επιρροή τους. Οι ίδιες οι αιτήσεις της Ελλάδας για βοήθεια και οι διακοινώσεις της γράφτηκαν στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Οι ίδιες οι κυβερνήσεις της χώρας άλλαζαν με βάση τις απόψεις των ΗΠΑ και Αμερικάνοι σύμβουλοι υπήρχαν σε όλες τις βασικές υπηρεσίες και οργανισμούς, στρατιωτικούς και πολιτικούς με βάση ελληνικούς νόμους και διατάγματα. Αμερικανοί ειδικοί είχαν τοποθετηθεί επίσημα στη Νομισματική Επιτροπή και στη Διοίκηση Εξωτερικού Εμπορίου αλλά και επικεφαλής στο Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ). Η Αμερικανική Αποστολή αποτελούσε κράτος εν κράτει, εξασφαλίζοντας και την κακόφημη «ετεροδικία», δηλαδή την απαλλαγή από τη δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστηρίων. Αποτέλεσε λοιπόν το «Δόγμα Τρούμαν» τη βάση πάνω στην οποία αναπτύχτηκε ο έλεγχος της χώρας από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, έλεγχος οικονομικός αλλά και στρατιωτικός στον Εμφύλιο και μετέπειτα με τις βάσεις, έλεγχος πολιτικός με έντονη παρέμβαση στις πολιτικές εξελίξεις και προσφορά μια επτάχρονη χούντα. Αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία γαντζώθηκε η τάξη των «πλουτισάντων επί Κατοχής» που έγιναν «εθνικόφρονες» και πρόγραψαν ως «αντεθνικό» το μεγαλειώδες λαϊκό κίνημα της χώρας. Οι σχέσεις και οι βάσεις είναι βαθιές και συνεχίζουν να υπάρχουν με νέους και με δοκιμασμένους, αν χρειαστεί, τρόπους.
Βιβλία
Γιάννης Γιαννουλόπουλος, Ο μεταπολεμικός κόσμος, Αθήνα: Παπαζήσης, 1992
Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2000
Γιάννης Χοντζέας, Το τέλος του κομμουνισμού, Αθήνα: Α/συνέχεια, 1993
Συλλογικό, Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950, Ένα έθνος σε κρίση, Αθήνα: Θεμέλιο, 1984
Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 60 χρόνια από το «Ειδικό Μήνυμα προς το Κογκρέσο για την Ελλάδα και την Τουρκία» του τότε Προέδρου των ΗΠΑ Χάρυ Τρούμαν, το οποίο έμεινε στην Ιστορία σαν «Δόγμα Τρούμαν». Το γεγονός αυτό ήταν καθοριστικό για τη χώρα και πολλαπλά σημαντικό για τις διεθνείς εξελίξεις της εποχής, σε σημείο ώστε να θεωρείται ως σημείο έναρξης του Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση.
Το διεθνές περιβάλλον και η συγκυρία
Στις αρχές του 1947 είχε περάσει ήδη ένα σημαντικό διάστημα από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και η συσσώρευση διαφωνιών για τις μεταπολεμικές διευθετήσεις ανάμεσα στους τρεις μεγάλους νικητές (Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ από τη μια και Σοβιετική Ένωση από την άλλη) έδειχνε το δρόμο προς την οριστική ρήξη. Το ζήτημα της κυβέρνησης και των συνόρων της Πολωνίας, οι περιπτώσεις της Ρουμανίας και της Ελλάδας και κυρίως το ζήτημα της Γερμανίας, των πολεμικών επανορθώσεων και της ανασυγκρότησης της ήταν οι αιχμές. Στα τέλη του 1946, οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία αποφάσισαν μονομερώς να ενοποιήσουν τις ζώνες της Γερμανίας που είχαν στον έλεγχο τους, παρά τις διαμαρτυρίες της Σοβιετικής Ένωσης αλλά και της Γαλλίας.
Την ίδια περίοδο, το τέλος του πολέμου και η ήττα του ναζισμού-φασισμού είχε δώσει ώθηση σε εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα παγκοσμίως. Αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση βρέθηκε κυρίως η Μεγάλη Βρετανία, νικήτρια μεν του πολέμου αλλά και αποικιακή δύναμη πρώτης γραμμής που έβλεπε να αμφισβητείται η αυτοκρατορία της σε όλες τις γωνιές της γης. Η Ελλάδα είχε την ατυχία να υποστεί μια παραδειγματική επέμβαση, κατά τα Δεκεμβριανά, οπότε και η Μεγάλη Βρετανία για να ελέγξει την κατάσταση και να δείξει σε όλους τις προθέσεις της, δεν δίστασε, ενώ μαινόταν ακόμη ο πόλεμος με τη Γερμανία, να στείλει πολλαπλάσιες δυνάμεις κατάκτησης και κατοχής από αυτές που έστειλε ως συμμαχικές το 1941. Όλο το επόμενο διάστημα, η Μεγάλη Βρετανία προσπάθησε με κάθε τρόπο να επιβάλει τον έλεγχο της στη χώρα, ωστόσο η κλιμάκωση του εμφυλίου πολέμου την έφτασε στα όρια της ως προς τους πόρους που μπορούσε να διαθέσει στη συγκυρία. Άλλωστε, είχε πολλά και πιο σημαντικά μέτωπα, όπως την Ινδία.
Αντιθέτως, οι ΗΠΑ έβγαιναν επίσης θριαμβεύτριες από τον πόλεμο και έτοιμες να καλύψουν τα «κενά» που δημιούργησε ο πόλεμος και οι μεταπολεμικές εξελίξεις. Με τα δολάρια και τη «μπόμπα» ήταν αποφασισμένες να μη γυρίσουν στον απομονωτισμό τους αλλά να εδραιωθούν ως η νέα παγκόσμια ιμπεριαλιστική δύναμη. Η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ελλάδα και η ανάληψη των «υποχρεώσεων» της από τις ΗΠΑ, ήταν ένα καλό έναυσμα για τη γνωστοποίηση αυτών των γενικότερων προθέσεων προς όλες τις κατευθύνσεις και κυρίως προς τη Σοβιετική Ένωση.
Στα τέλη Φεβρουαρίου 1947, η Μεγάλη Βρετανία γνωστοποίησε στις ΗΠΑ την αδυναμία της να συνεχίσει την οικονομική και στρατιωτική στήριξη προς την ελληνική κυβέρνηση. Οι ΗΠΑ ανταποκρίθηκαν αμέσως και γνωστοποίησαν με τη σειρά τους τις προθέσεις τους στην εκεί ελληνική πρεσβεία. Λίγες μέρες αργότερα, στις 3 Μαρτίου, η Ελλάδα υπόβαλε επίσημη αίτηση βοήθειας προς τις ΗΠΑ. Στις 12 Μαρτίου, ο πρόεδρος Τρούμαν εκφώνησε το περίφημο διάγγελμα που έμεινε γνωστό ως «Δόγμα Τρούμαν», με το οποίο εισήγαγε νομοσχέδιο για τη χορήγηση οικονομική βοήθειας ύψους 300 εκατομμυρίων δολαρίων στην Ελλάδα και 100 εκατομμυρίων δολαρίων στην Τουρκία.
Απόσπασμα:
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν από την ελληνική κυβέρνηση μια επείγουσα έκκληση για οικονομική βοήθεια. Προκαταρκτικές εκθέσεις από την Αμερικανική Οικονομική Αποστολή στην Ελλάδα και εκθέσεις του Αμερικανού Πρέσβη στην Ελλάδα ενισχύουν τη δήλωση της ελληνικής κυβέρνησης ότι η βοήθεια είναι αναγκαία ώστε να επιβιώσει η Ελλάδα ως ελεύθερο έθνος. […]
Η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε επίσης τη βοήθεια έμπειρων Αμερικανών διοικητών, οικονομολόγων και τεχνικών ώστε να διασφαλίσει ότι η οικονομική και άλλη βοήθεια που θα δοθεί στην Ελλάδα, θα χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για τη δημιουργία μιας σταθερής και αυτοσυντηρούμενης οικονομίας και τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης.[…]
Η ίδια η ύπαρξη του ελληνικού κράτους απειλείται σήμερα από τις τρομοκρατικές δραστηριότητες πολλών χιλιάδων οπλισμένων ανδρών, υπό την καθοδήγηση Κομμουνιστών, οι οποίοι αμφισβητούν την εξουσία της κυβέρνησης σε μια σειρά σημεία, ειδικά κατά μήκος των βορείων συνόρων. Μια Επιτροπή διορισμένη από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθών ερευνά τώρα τις ανώμαλες συνθήκες στη βόρεια Ελλάδα και τις υποτιθέμενες παραβιάσεις συνόρων κατά μήκος των συνόρων της Ελλάδας με την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία.[…]
Αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια καθαρή αναγνώριση του γεγονότος ότι ολοκληρωτικά καθεστώτα που επιβλήθηκαν σε ελεύθερους λαούς, με άμεση ή έμμεση βία, υπονομεύουν τα θεμέλια της διεθνούς ειρήνης και άρα την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. […]
Συνακόλουθα, η εξαφάνιση της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους θα είχε ένα μεγάλο αντίκτυπο σε αυτές τις χώρες στην Ευρώπη , οι λαοί των οποίων παλεύουν ενάντια σε μεγάλες δυσκολίες για να διατηρήσουν τις ελευθερίες τους και την ανεξαρτησία τους καθώς αποκαθιστούν τις ζημιές του πολέμου.[…]
Οι συνέπειες του «Δόγματος Τρούμαν» ήταν, όπως είπαμε, καθοριστικές για τη χώρα αλλά και για τις διεθνείς εξελίξεις. Η απόφαση των ΗΠΑ να αναμιχθούν στα ελληνικά πράγματα υπήρξε για τις ίδιες έμπρακτη συμβολική «απάντηση» στη Σοβιετική Ένωση και σίγουρα καθοριστικό σημείο στις σχέσεις τους ενόψει του ευρύτερου Σχεδίου Μάρσαλ. Η ενέργεια αυτή των ΗΠΑ παράκαμπτε επιδεικτικά το νεοσύστατο Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και εισήγαγε δύο θεμελιώδη στοιχεία της πολιτικής τους αντίληψης για το Ψυχρό Πόλεμο. Το πρώτο ήταν η «ανάσχεση» του αντιπάλου (containment), δηλαδή η ανάληψη επιθετικών, προληπτικών ενεργειών σε μια αντιπαράθεση όπου η συνεννόηση δεν είχε θέση. Το δεύτερο ήταν η θεωρία του «ντόμινο», δηλαδή ότι η απώλεια θέσεων ή έστω η μη κάλυψη κενών θα ευνοούσε αλυσιδωτά τον αντίπαλο σε μια σειρά σημείων του πλανήτη. Και βασικά χτίστηκε έκτοτε η εικόνα της Σοβιετικής Ένωσης και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου σαν το «απόλυτο κακό», «ολοκληρωτισμός» και «τυραννία» σε αντιπαράθεση με τον «ελεύθερο κόσμο», τη «δημοκρατία».
Για την Ελλάδα, οι συνέπειες ήταν καθοριστικές, τόσο στη συγκυρία του Εμφυλίου πολέμου όσο και μακροπρόθεσμα με την ιμπεριαλιστική ανάμειξη των ΗΠΑ στη χώρα απροκάλυπτα μέχρι τη Μεταπολίτευση και ουσιαστικά, αδιάλειπτα μέχρι τις μέρες μας.
Η βοήθεια των ΗΠΑ ουσιαστικά ήταν μια τουλάχιστον συγκυβέρνηση της χώρας, πράγμα πρωτοφανές τόσο για ευρωπαϊκή χώρα μεταπολεμικά όσο και για την, πλούσια ωστόσο σε εμπειρίες επεμβάσεων, Ελλάδα. Το ποσό των 300 εκατομμυρίων δολαρίων διαιρέθηκε στη μέση σε οικονομική και στρατιωτική βοήθεια αν και στην ουσία μεγάλο μέρος της ευρύτερης οικονομικής βοήθειας ήταν έμμεσα αλλά ουσιαστικά στρατιωτική, δηλαδή στην υπηρεσία της ολοκληρωτικής συντριβής του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Η αποκατάσταση των συγκοινωνιών, λιμανιών και αεροδρομίων ήταν στα πλαίσια των αναγκών του πολέμου, όπως φυσικά και η χρηματοδότηση πρωτοφανών επιχειρήσεων όπως η μετεγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων πληθυσμού για την ερήμωση των περιοχών του Δημοκρατικού Στρατού και η δημιουργία της Μακρονήσου, πρότυπου στρατοπέδου συγκέντρωσης στη μεταπολεμική Ευρώπη για την «ανάνηψη» των αμετανόητων αριστερών.
Για τη διαχείριση του ποσού του «Δόγματος Τρούμαν» εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα η Αμερικάνικη Αποστολή (AMAG) και η αντίστοιχη στρατιωτική (USAGG). Ο πολιτικός έλεγχος που εγκαινιάστηκε με το «Δόγμα Τρούμαν» συνεχίστηκε και εντάθηκε αμέσως μετά στα πλαίσια του Σχεδίου Μάρσαλ.
Οι Αμερικάνοι είχαν λόγο για κάθε πτυχή της πολιτικής της χώρας, σε μεγάλο βαθμό νομότυπα με τις συμφωνίες με τις οποίες δεσμεύτηκε η χώρα αλλά φυσικά και με βάση την πολιτική επιρροή τους. Οι ίδιες οι αιτήσεις της Ελλάδας για βοήθεια και οι διακοινώσεις της γράφτηκαν στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Οι ίδιες οι κυβερνήσεις της χώρας άλλαζαν με βάση τις απόψεις των ΗΠΑ και Αμερικάνοι σύμβουλοι υπήρχαν σε όλες τις βασικές υπηρεσίες και οργανισμούς, στρατιωτικούς και πολιτικούς με βάση ελληνικούς νόμους και διατάγματα. Αμερικανοί ειδικοί είχαν τοποθετηθεί επίσημα στη Νομισματική Επιτροπή και στη Διοίκηση Εξωτερικού Εμπορίου αλλά και επικεφαλής στο Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ). Η Αμερικανική Αποστολή αποτελούσε κράτος εν κράτει, εξασφαλίζοντας και την κακόφημη «ετεροδικία», δηλαδή την απαλλαγή από τη δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστηρίων. Αποτέλεσε λοιπόν το «Δόγμα Τρούμαν» τη βάση πάνω στην οποία αναπτύχτηκε ο έλεγχος της χώρας από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, έλεγχος οικονομικός αλλά και στρατιωτικός στον Εμφύλιο και μετέπειτα με τις βάσεις, έλεγχος πολιτικός με έντονη παρέμβαση στις πολιτικές εξελίξεις και προσφορά μια επτάχρονη χούντα. Αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία γαντζώθηκε η τάξη των «πλουτισάντων επί Κατοχής» που έγιναν «εθνικόφρονες» και πρόγραψαν ως «αντεθνικό» το μεγαλειώδες λαϊκό κίνημα της χώρας. Οι σχέσεις και οι βάσεις είναι βαθιές και συνεχίζουν να υπάρχουν με νέους και με δοκιμασμένους, αν χρειαστεί, τρόπους.
Βιβλία
Γιάννης Γιαννουλόπουλος, Ο μεταπολεμικός κόσμος, Αθήνα: Παπαζήσης, 1992
Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2000
Γιάννης Χοντζέας, Το τέλος του κομμουνισμού, Αθήνα: Α/συνέχεια, 1993
Συλλογικό, Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950, Ένα έθνος σε κρίση, Αθήνα: Θεμέλιο, 1984
