Τετάρτη 20 Φεβρουαρίου 2013

Παρουσιάση βιβλίου: Του νεκρού αδελφού


Του νεκρού αδερφού
41 Γράμματα από το μέτωπο του Εμφυλίου



Τη Δευτέρα, 4 Μαρτίου στις 7.30μμ στο Χώρο Διαλόγου, Αβέρωφ 7Α στο Χαλάνδρι, θα παρουσιαστεί το βιβλίο «Του νεκρού αδερφού -41 Γράμματα από το μέτωπο του Εμφυλίου», με ομιλητές τους:

-Βασιλική Λάζου, ιστορικό
-Γιάννη Σκαλιδάκη, ιστορικό
-Τον συγγραφέα του βιβλίου Κώστα Στοφόρο

Παράλληλα θα παρουσιαστούν γράμματα και άλλα σπάνια ντοκουμέντα από την περίοδο 1947-48

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Ο Κώστας Στοφόρος γεννήθηκε το 1924 στα Καστέλλια της Φωκίδας.

Ήταν ο έκτος από εφτά παιδιά. Μόλις οκτώ χρονών έχασε τον πατέρα του. Την ευθύνη για την οικογένεια ανέλαβε ο μεγάλος αδελφός του Γιώργος. Η μητέρα του έπεσε θύμα των στρατευμάτων Κατοχής…

Μαθητής ακόμη, κατά τη διάρκεια της Κατοχής συμμετείχε στην Αντίσταση  ως μέλος της Ένωσης Νέων Αγωνιστών Ρούμελης που αργότερα συγχωνεύθηκε στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ).

Με την Απελευθέρωση βρέθηκε  στην Αθήνα. Το 1947 κι ενώ σπούδαζε στο δεύτερο έτος της Οδοντιατρικής Σχολής κλήθηκε να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Η συμμετοχή του ίδιου και της οικογένειάς του στην Αντίσταση είχε τις συνέπειές της. Στάλθηκε στην πρώτη γραμμή ως απλός στρατιώτης…

Τον Ιανουάριο του 1948 άφησε την τελευταία του πνοή στη Δαμασκηνιά Κοζάνης…

Το βιβλίο περιλαμβάνει 41 γράμματα, σταλμένα στους αδερφούς του Γιώργο και Θύμιο, που καλύπτουν σχεδόν όλη τη διάρκεια της θητείας του. Το τελευταίο γράφτηκε δυο μέρες πριν το θάνατό του.

Παράλληλα δημοσιεύονται φωτογραφίες, έγγραφα και άλλα ντοκουμέντα, ενώ περιλαμβάνεται εισαγωγή, χρονολόγιο και ένα κείμενο για τη ζωή και τη δράση του.

Η έκδοση αυτή συμπίπτει με τα 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ τον Φεβρουάριο του 1943. Μια ευκαιρία να σκεφτούμε όλους αυτούς τους νέους ανθρώπους που αγωνίστηκαν για να γνωρίσουν τελικά την ήττα, τη διάψευση, το θάνατο: 40.000 οπλίτες του Εθνικού και του Δημοκρατικού Στρατού υπολογίζεται πως σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου…

ΥΓ. Το βιβλίο είναι ιδιωτική έκδοση και κυκλοφορεί σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων. Για πληροφορίες: stoforos@yahoo.com

Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 2013

Εθνοσύμβουλοι (6): Ιωάννης Μηλιάδης

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Γιάννη Παπακώστα: Από τη λογοτεχνία στον κοινωνικό προβληματισμό. Ποιήματα, μεταφράσεις, μελέτες και άρθρα του Γιάννη Μηλιάδη (1895-1975), Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2012. Ευχαριστίες στη Basiliki Metatroulou.





Μηλιάδης Ιωάννης (Αθήνα) 

1895-1975

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1895. Γιος του Νικολάου Μηλιάδη, αξιωματικού του ελληνικού στρατού, και της Καλλιόπης το γένος Κουφογιάννη, σπούδασε στη Φιλοσοφική της Αθήνας, αλλά παρακολούθησε και μαθήματα Νομικής. Εκανε μεταπτυχιακά στη Βιέννη, στο Βερολίνο και στο Μόναχο. Το 1919 συμμετείχε στην Καλλιτεχνική Συντροφιά, μαζί με τους Τέλλο Αγρα, Δημοσθένη Βουτυρά, Αγγελο Δόξα, Δημήτρη Μυράτ και άλλους. Ήταν δημοτικιστής, μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου και της Δημοκρατικής Νεολαίας του Αλέξανδρου Παπαναστασίου.
Διορίστηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1919 και έγινε Έφορος Αρχαιοτήτων το  1925. Διενήργησε ανασκαφές σε Αγρίνιο, Αμβρακία, Νικόπολη και αλλού. Ήταν διευθυντής του Μουσείου Ακροπόλεως για περίπου είκοσι χρόνια και πρωτεργάτης, μαζί με τους αρχαιολόγους Χρήστο Καρούζο και Σέμνη Παπασπυρίδη-Καρούζου,  της σωτηρίας των ελληνικών αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Συμμετείχε στο Εθνικό Συμβούλιο ως εθνοσύμβουλος Αθηνών. Θα συλληφθεί στα Δεκεμβριανά και θα σταλεί στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα.
Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ΕΛΔ και πρόεδρος της επιτροπής της για την επεξεργασία του προγράμματός της. Θα διαφωνήσει με την ΕΛΔ και το 1946 θα ενταχθεί στην «Ανεξάρτητη Σοσιαλιστική Ομάδα» και μετέπειτα στο Κόμμα των Προοδευτικών Φιλελευθέρων. Τη δεκαετία του 1960 διορίστηκε γραμματέας στο Εθνικό Θέατρο με πρόεδρο τον Γιώργο Θεοτοκά. Πέθανε στην Αθήνα το 1975 από ανακοπή καρδιάς.

[Σταύρος Ν. Μακράκης, Ιστορίες του βουνού – Μάης-Οχτώβρης του 1944, Αθήνα, Ερμής, 1995 / Γιάννης Παπακώστας, Από τη λογοτεχνία στον κοινωνικό προβληματισμό. Ποιήματα - Μεταφράσεις - Μελέτες και Άρθρα του Γιάννη Μηλιάδη, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2012]

Τρίτη 12 Φεβρουαρίου 2013

Του νεκρού αδερφού- 41 Γράμματα από το μέτωπο του Εμφυλίου: Λίγα λόγια για το βιβλίο


αναδημοσίευση από το μπλογκ: Ημερολόγιο ενός πατέρα



Μόλις χθες πήρα από το τυπογραφείο τα πρώτα αντίτυπα... Από τη μια χαρά -ένα όνειρο πήρε σάρκα και οστά. Από την άλλη λύπη -για όλους εκείνους που δεν είναι πια εδώ για να το δούνε. Για τον ίδιο τον Κώστα και τη διάχυτη θλίψη, την ασφυξία που υπάρχει στα γράμματά του ... Τον ίδιο του το θάνατο για μια υπόθεση που δεν πίστευε. Ώρες-ώρες νιώθω τυμβωρύχος. Όμως η μνήμη δεν πρ΄πει να σβήσει...

Συμπτωματικά, αυτές τις μέρες διάβαζα τους "Στρατιώτες της Σαλαμίνας"  του Χαβιέρ Θέρκας (εκδόσεις  Πατάκη, μετάφραση Ελισώ Λογοθέτη). Ένα απόσπασμα, όπου μιλά ένας βετεράνος του Ισπανικού Εμφυλίου, ηλικιωμένος πια, στο τέρμα της ζωής του:


«…Ξέρετε κάτι; Από τότε που τέλειωσε ο πόλεμος, δεν έχει περάσει ούτε μια μέρα χωρίς να τους σκεφτώ. Ήταν τόσο νέοι… Πέθαναν όλοι. Όλοι νεκροί. Νεκροί. Νεκροί. Όλοι. Κανείς τους δε δοκίμασε τα όμορφα πράγματα της ζωής: κανείς δεν είχε μια γυναίκα μόνο δικιά του, κανείς δεν έζησε το θαύμα να έχει ένα παιδί, κι αυτό το παιδί, γύρω στα τρία ή στα τέσσερά του, να χώνεται στο κρεβάτι του, ανάμεσα σ’ εκείνον και στη γυναίκα του, μια Κυριακή πρωί σ’ ένα ηλιόλουστο δωμάτιο…
…Κανείς δεν τους θυμάται, το ξέρετε; Κανείς. Κανείς δεν θυμάται ούτε καν γιατί πέθαναν, γιατί δεν απέκτησαν γυναίκα και παιδιά κι ένα ηλιόλουστο δωμάτιο. Κανείς, κι ακόμα λιγότερο εκείνοι για τους οποίους πολέμησαν. Δεν υπάρχει ούτε πρόκειται να υπάρξει κανένας μίζερος δρόμος σε κανένα μίζερο χωριό καμιάς σκατοχώρας που θα έχει ποτέ το όνομα κανενός τους. Το καταλαβαίνετε;»


Λίγα λόγια για το βιβλίο

Ο Κώστας Στοφόρος γεννήθηκε το 1924 στα Καστέλλια της Φωκίδας.

Ήταν ο έκτος από εφτά παιδιά. Μόλις οκτώ χρονών έχασε τον πατέρα του. Την ευθύνη για την οικογένεια ανέλαβε ο μεγάλος αδελφός του Γιώργος. Η μητέρα του έπεσε θύμα των στρατευμάτων Κατοχής…

Μαθητής ακόμη, κατά τη διάρκεια της Κατοχής συμμετείχε στην Αντίσταση  ως μέλος της Ένωσης Νέων Αγωνιστών Ρούμελης που αργότερα συγχωνεύθηκε στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ).

Με την Απελευθέρωση βρέθηκε  στην Αθήνα. Το 1947 κι ενώ σπούδαζε στο δεύτερο έτος της Οδοντιατρικής Σχολής κλήθηκε να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Η συμμετοχή του ίδιου και της οικογένειάς του στην Αντίσταση είχε τις συνέπειές της. Στάλθηκε στην πρώτη γραμμή ως απλός στρατιώτης…

Τον Ιανουάριο του 1948 άφησε την τελευταία του πνοή στη Δαμασκηνιά Κοζάνης…

Το 2001, μετά το θάνατο του πατέρα μου και αδερφού του Κώστα,  Θύμιου Στοφόρου ήρθαν στα χέρια μου τα γράμματά του, μαζί με άλλα ντοκουμέντα: Ταυτότητα, στρατιωτικό βιβλιάριο, στρατιωτικά έγγραφα, δελτία τροφίμων, σημειώματα, λίγες φωτογραφίες…

41 γράμματα, σταλμένα στους αδερφούς του Γιώργο και Θύμιο, που καλύπτουν σχεδόν όλη τη διάρκεια της σύντομης θητείας του. Το τελευταίο γράφτηκε δυο μέρες πριν το θάνατό του.

Αντέγραψα αυτά τα γράμματα, πρόσθεσα μια εισαγωγή, ζήτησα ένα κείμενο από τον αγαπημένο του εξάδελφο Χαράλαμπο Στοφόρο, έφτιαξα ένα χρονολόγιο και μετά από αρκετή σκέψη, αποφάσισα να προχωρήσω στην έκδοση του βιβλίου, ως πράξη μνήμης…

Χωρίς να το έχω αναλογιστεί, η έκδοση αυτή συμπίπτει με τα 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ τον Φεβρουάριο του 1943. Μια ευκαιρία να σκεφτούμε όλους αυτούς τους νέους ανθρώπους που αγωνίστηκαν για να γνωρίσουν τελικά την ήττα, τη διάψευση, το θάνατο: 40.000 οπλίτες του Εθνικού και του Δημοκρατικού Στρατού υπολογίζεται πως σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου… 


Κώστας Στοφόρος
stoforos@yahoo.com

ΥΓ Το βιβλίο κυκλοφορεί σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων



Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2013

Εθνοσύμβουλοι (5): Διονύσης Μενύχτας


Εθνοσύμβουλος ως Βουλευτής 1936 (ΚΚΕ)


Γεννήθηκε το 1904. Ιδιωτικός Υπάλληλος στο επάγγελμα. Εκλέχτηκε δήμαρχος Σερρών τον Φεβρουάριο του 1934 με την υποστήριξη του ΚΚΕ αλλά μετά από τέσσερις μήνες παύτηκε και εκτοπίστηκε. Εκλέχτηκε βουλευτής Σερρών με το Παλλαϊκό Μέτωπο το 1936. Εξορίστηκε στον Άη Στράτη. Συμμετείχε στο Εθνικό Συμβούλιο ως βουλευτής του 1936. Επί Κατοχής φυλακίστηκε στο Χαϊδάρι και απέδρασε το 1944. Μετά τον εμφύλιο εξορίστηκε στην Ικαρία. Στις εκλογές του 1951 ήταν στα πρόσωπα που υποστήριζε το ΚΚΕ για υποψηφίους της ΕΔΑ. Το 1963 υποστήριξε την Ένωση Κέντρου.

[Ριζοσπάστης, φ. 9316 (33), 19 Νοεμβρίου 1944 & φ. 10.178, 21 Σεπτεμβρίου 1947 / Το Βήμα, φ. 5655, 31 Οκτωβρίου 1963]

Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013

Αναζητώντας τις ρωγμές

από την εφημερίδα Δρόμος, Σάββατο 2 Φεβρουαρίου 2013




Π. Βόγλης, Φλ. Τσίλαγα, Ι. Χανδρινός, Μ. Χαραλαμπίδης,
Η εποχή των ρήξεων: Η ελληνική κοινωνία στη δεκαετία του 1940, Επίκεντρο, 2012, σελ. 373

Έχουν περάσει σχεδόν δέκα χρόνια από το φορτισμένο δημόσιο διάλογο γύρω από τη δεκαετία του 1940, που εν πολλοίς καθόρισε τις ορίζουσες της ανάπτυξης της σύγχρονης ελληνικής ιστοριογραφίας. Ξανακοιτώντας τα κείμενα εκείνης της περιόδου, πιστεύω ότι μετά από ένα σημείο η ανταλλαγή των επιχειρημάτων παρέπεμπε σε προκαθορισμένα βήματα μίας χορογραφίας, στην οποία απουσίαζε το στοιχείο της έκπληξης. Από την άλλη, είναι ίσως καιρός να αναλογιστούμε το πώς οι, τότε, αυτοπροδιοριζόμενοι εκπρόσωποι του «νέου κύματος» εύστοχα διέκριναν την επικείμενη κατάρρευση της μεταπολιτευτικής κοινωνικής και πολιτικής συναίνεσης γύρω από την Εθνική Αντίσταση και τις μυθολογίες της. Σήμερα, στη δίνη της εντεινόμενης κοινωνικής πόλωσης, οι ιστοριογραφικές ενασχολήσεις μετατοπίζονται από το πεδίο της συναίνεσης στο ανοιχτό ερώτημα της ρήξης - και αυτό είναι μια ενδιαφέρουσα, και ελπιδοφόρα, αναζήτηση, δείκτης πολλαπλών χειραφετήσεων.
Ο συλλογικός τόμος Η εποχή των ρήξεων: Η ελληνική κοινωνία στη δεκαετία του 1940  επιχειρεί μία διττή ρήξη. Η πρώτη, την οποία υπογραμμίζουν και οι επιμελητές στην εισαγωγή τους, σχετίζεται με τη ματιά της κοινωνικής ιστορίας: Παρ’ ότι η δεκαετία του 1940 έχει περιγραφεί ως περίοδος ριζικών κοινωνικών μετασχηματισμών, η οπτική μας συχνά υπερίπταται των κοινωνικών σχέσεων και ειδικότερα του φορτίου του κοινωνικού ανταγωνισμού που συνόδευσε τις οικονομικές και πολιτικές μεταβολές. Η δεύτερη αναφέρεται στην επιδίωξη απεγκλωβισμού από τους όρους της δημόσιας συζήτησης στις αρχές του 21ου αιώνα και την αποστοίχιση από τις αυτοματοποιημένες κατηγοριοποιήσεις που αυτή παρήγαγε. Υπό την οπτική αυτή, Η εποχή των ρήξεων καταδεικνύει συχνά το αυτονόητο, που όμως είναι αναγκαίο να ειπωθεί: ότι, για παράδειγμα, η ενασχόληση με τις τοπικές διαστάσεις της εμφύλιας σύγκρουσης μπορεί να είναι πιο παραγωγική και ενδιαφέρουσα από τη στατιστική καταμέτρηση, και αποθέωση, της εμφύλιας βίας.
Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στην Εποχή των ρήξεων βασίζονται στη συστηματική τεκμηρίωση, στην ανάδειξη πρωτογενούς υλικού, στην αναζήτηση συνδέσεων μεταξύ θεματικών, αρχειακών διαθεσιμοτήτων και ερευνητικών προβληματισμών. Κατά συνέπεια, συμβάλλουν στη διερεύνηση ζητημάτων -όπως, για παράδειγμα, οι επισιτιστικοί μηχανισμοί και οι διεθνείς οργανώσεις αρωγής- που έως τώρα κυριαρχούνταν από βεβαιότητες που στηρίζονταν στην αναπαραγωγή ενός βασικού σώματος πληροφοριών δίχως περαιτέρω έρευνα. Ταυτόχρονα, διακρίνονται για την περιφερειακή τους διάσταση, μία σημαντική επιλογή που σε άλλα κείμενα αποτυπώνεται στη γεωγραφική εστίαση -το παράδειγμα της Σάμου για παράδειγμα- είτε στη θεματολογική όπως στο παράδειγμα του βραχύβιου Εθνικού Κόμματος του Ναπολέοντος Ζέρβα. Συνολικά η Εποχή των ρήξεων συνιστά μία ενδιαφέρουσα και χρήσιμη σύνθεση επιμέρους ερευνητικών αναζητήσεων, που συγκλίνουν στην αναζήτηση των κοινωνικών διαστάσεων της δεκαετίας με τρόπο αναγνωστικά χρήσιμο και για τον ειδικευμένο ερευνητή και για το πολυπληθές αναγνωστικό κοινό που αναζητά στη δεκαετία του 1940 ενδείξεις της διαμόρφωσης του μεταπολεμικού κόσμου.
Η εισαγωγή των επιμελητών του τόμου καταδεικνύει την εξέλιξη της ελληνικής ιστοριογραφίας και τις αναβαθμισμένες αναζητήσεις της. Ταυτόχρονα όμως φανερώνει τα εισέτι ζητούμενα, τα οποία συχνά σχετίζονται με τις συλλογικές μας ανεπάρκειες και την απόσταση από τους διακηρυγμένους στόχους και τις δυνατότητες εκπλήρωσης αυτών. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ συχνά τονίζεται η ανάγκη της διεπιστημονικότητας, σε μικρό βαθμό έχει αναπτυχθεί ο προβληματισμός μας για τις δομές των χώρων αναπαραγωγής της ιστορικής έρευνας, την απουσία συλλογικών πεδίων διαλόγου, που θα αποσυνδέσουν την αναζήτηση της διεπιστημονικότητας από την εκλεκτική σταχυολόγηση ορισμένων review articles των κοινωνικών επιστημών. Στο ίδιο κλίμα το αίτημα της διεθνοποίησης της ελληνικής δεκαετίας του 1940 απαιτεί ένα ριζικό αναπροσανατολισμό της οπτικής μας και την υπέρβαση των σχημάτων της ελληνικής ιδιαιτερότητας, που εμφανίζουν το «διεθνές πλαίσιο» ως ένα αφηρημένο εισαγωγικό φόντο πριν την καταβύθιση στην αναζήτηση της εθνικής μοναδικότητας. Η ανίχνευση των παραλληλιών, η έκταση της ανάγνωσής μας τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνο -εδώ θα πρότεινα να συζητήσουμε τη δυνατότητα αναζήτησης της εποχής των ρήξεων στη διάρκεια των συνεχειών που εγκαινιάζει η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου και τερματίζει η μεταπολεμική ανάπτυξη- η χειραφέτησή μας από τους περιορισμούς που θέτουν οι υπάρχοντες μηχανισμοί αναπαραγωγής της ιστορικής έρευνας, μπορεί να συμβάλουν σε μία παραγωγική ιστοριογραφική ανανέωση, που θα αναζητήσει εκείνα τα συνθετικά και φιλόδοξα αφηγηματικά, έργα που αντιστοιχούν στις αναζητήσεις μας.

Κωστής Καρπόζηλος