Για την ΕΠΟΝ

Στοιχεία για την ΕΠΟΝ

Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) ιδρύθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1943 από τη συνένωση δέκα οργανώσεων νεολαίας που είχαν ήδη προσχωρήσει στο ΕΑΜ Νέων (ΕΑΜΝ). Οι οργανώσεις αυτές ήταν οι εξής: «Αγροτική Νεολαία Ελλάδος», «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία», «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», «Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», «Λεύτερη Νέα», «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος» (ΟΚΝΕ), «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος» και «Φιλική Εταιρεία Νέων». Όργανό της η εφημερίδα «Νέα Γενιά».
Σύμφωνα με το ιδρυτικό της, οι βασικοί της σκοποί ήταν:
α) Η εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας.
β) Η εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον, και με οποιανδήποτε μορφή και αν παρουσιαστεί. Αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας έτσι που όλες οι εξουσίες να απορρέουν από την κυρίαρχη θέληση του λαού και της νέας γενιάς.
γ) Η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών και της αδερφικής συνεργασίας όλων των λαών και των νεολαιών και ειδικά της Βαλκανικής.
δ) Η υπεράσπιση των οικονομικών, πολιτικών, εκπολιτιστικών και μορφωτικών δικαιωμάτων και επιδιώξεων της νέας γενιάς.
Η ΕΠΟΝ δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ, της οργάνωσης νεολαίας του ΚΚΕ, η οποία και αυτοδιαλύθηκε μαζί με τις υπόλοιπες οργανώσεις μέσα στην νέα οργάνωση. Γρήγορα όμως η ΕΠΟΝ αναπτύχθηκε θεαματικά σε πανελλαδικό επίπεδο ξεπερνώντας τις διαστάσεις των πρότερων οργανώσεων. Η ΕΠΟΝ προσχωρεί στο ΕΑΜ και συσπειρώνει τη νεολαία στην Αντίσταση. Η δράση της μέσα στην Κατοχή, εκτείνεται σε όλες τις μορφές αγώνα ενάντια στους κατακτητές και για την υπεράσπιση του λαού. Τα μέλη της πρωτοστατούν στις μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις του 1943 για την ακύρωση της επιστράτευσης εργατών στη Γερμανία, τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου, την κινητοποίηση για τη ματαίωση της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής στη Μακεδονία. Συμμετέχουν στην ένοπλη Αντίσταση μέσα από τους υποδειγματικούς σχηματισμούς ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ. Αποτελούν βασικό κομμάτι των πολιτικών οργανώσεων της Ελεύθερης Ελλάδας, στηρίζουν τη λαϊκή αυτοδιοίκηση στις ελεύθερες περιοχές και προωθούν ιδιαίτερα την εκπαίδευση και τον πολιτισμό.
Στην Απελευθέρωση, η ΕΠΟΝ αριθμεί περίπου 600.000 μέλη. Επικεντρώνει τη δράση της στο σύνθημα της ανοικοδόμησης της χώρας με όραμα τη λαϊκή δημοκρατία. Λέσχες της ΕΠΟΝ ανοίγουν παντού σε μια έκρηξη πολιτιστικής δραστηριότητας παρά την αρχή, μετά τη Βάρκιζα, των διώξεων. Το κράτος επιδιώκει τη διάλυσή της και τελικά θα την θέσει εκτός νόμου στα τέλη του ’47 μαζί με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ με το νόμο 509. Συνεχίζει τη δράση της παράνομα χάνοντας σταδιακά το μαζικό χαρακτήρα της. Χιλιάδες μέλη της θα ενταχθούν στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, χιλιάδες άλλα θα περάσουν από τη Μακρόνησο και από κάθε είδους διώξεις. Τη δεκαετία του ’50 τα μέλη της θα δραστηριοποιηθούν παράνομα και μέσα από άλλες νόμιμες αριστερές νεολαίες, μέχρι την απόφαση διάλυσής της το 1958 από το ΚΚΕ μαζί με τις παράνομες οργανώσεις του.

Πολεμάμε και τραγουδάμε

… Μόλις σας είδα το πρωί, και μόλις σας αντίκρισα έτσι αμφιθεατρικά, συγκεντρωμένους με τις κιθάρες και τα όπλα και με λαμπερά μάτια, θυμήθηκα ένα παλιό ισπανικό τραγούδι. Το τραγουδούσαν οι Ισπανοί αντάρτες, εδώ και εκατό τόσα χρόνια, όταν πολεμούσαν εναντίον των Γάλλων καταχτητών. Το τραγούδι έλεγε:
«Παλεύω και τραγουδάω. Άμα χρειαστεί πιάνω το όπλο. Άμα λάχει ξέρω να πεθαίνω. Άμα δεν πεθάνω, πάλι τραγουδάω. Παλεύω και τραγουδάω. Η ζωή είναι δικιά μου. Η λευτεριά δικιά μου»
(Κώστας Καραγιώργης στο Α΄ Πανθεσσαλικό συνέδριο της ΕΠΟΝ)

… Σας είδα, ηρωικά αγόρια και κορίτσια, σας είδα μια πυρωμένη μέρα, τον Ιούλιο του ΄43, να τρέχετε ξέφρενα σ’ ένα καλπασμό προς το θάνατο, για να προφτάσετε την επίθεση των γερμανοϊταλικών τανκς, μήπως και τελειώσει το πανηγύρι του αίματος πριν εμπείτε Σεις.
(Αλέξανδρος Σβώλος, πρόεδρος της ΠΕΕΑ)


Η ΕΠΟΝ αποτελεί δημιούργημα της ελληνικής Αντίστασης, ήταν η πραγματικότητα και θα είναι για πάντα το σύμβολο της συλλογικής δράσης της νεολαίας μέσα στο πλαίσιο ενός παλλαϊκού κινήματος για την απελευθέρωση της χώρας και για μια διαφορετική πορεία προς έναν καλύτερο κόσμο. Χιλιάδες νέοι και νέες από κάθε κοινωνική κατηγορία έδρασαν μέσα από τις γραμμές της, δημιούργησαν με πνεύμα πρωτοβουλίας και αυτοπεποίθησης. Οι κίνδυνοι της Κατοχής και οι χειροπιαστές επιτυχίες της Αντίστασης ξεπέρασαν παλιές νοοτροπίες και προκαταλήψεις και έδωσαν μορφή σε μια αγωνιζόμενη νεολαία, στους επονίτες. Νεαρά κορίτσια που δεν είχαν φύγει από τη γειτονιά τους στην Αθήνα θα ταξιδέψουν παράνομα για να οργανώσουν νέους και νέες σε απομακρυσμένες περιοχές της κατεχόμενης χώρας. Νέοι φοιτητές θα διεκδικήσουν με πείσμα τη συμμετοχή τους στον ένοπλο αγώνα των βουνών. Μαθητές, φοιτητές και εργαζόμενοι νέοι θα αντισταθούν και θα αποκρούσουν με θυσίες την τρομοκρατία στην Αθήνα. Στα χωριά οι νέες για πρώτη φορά θα βγουν από το σπίτι χωρίς επίβλεψη σπάζοντας τις πατριαρχικές δομές της παραδοσιακής οικογένειας.

Με επιθετική μαζική οργανωτική πολιτική η ανάπτυξη της ΕΠΟΝ ήταν ραγδαία. Μέσα σε έξι μήνες, στα τέλη Αυγούστου ’43 αριθμούσε 200.000 μέλη. Στελέχη της νεολαίας από την Αθήνα οργάνωσαν την ΕΠΟΝ σε όλη τη χώρα. Η μαζικοποίησή της την τελευταία περίοδο της Κατοχής άλλαξε τις διαστάσεις αλλά και τις προοπτικές της Αντίστασης με τη συμμετοχή των μαθητών, των νέων 15 ως 20 χρόνων και ειδικά των κοριτσιών. Η αυτοθυσία στις κινητοποιήσεις απέναντι στους πάνοπλους κατακτητές φανερώνει τη δυναμική και την αίσθηση της ελευθερίας που ξεπερνούσε τον κίνδυνο του θανάτου. Η Ηλέκτρα Αποστόλου, η Κούλα Λίλη, η Παναγιώτα Σταθοπούλου, η Κούλα Ελευθεριάδου αποτελούν σύμβολα αυτής της περιόδου. Στις εκλογές που θα συγκαλέσει τον Απρίλιο του 1944 η ΠΕΕΑ για την ανάδειξη του Εθνικού Συμβουλίου θα ψηφίσουν για πρώτη φορά οι νέοι και οι νέες από 18 χρονών.
Η νέα γενιά θα αποτελέσει πρωτοπορία την τελευταία δύσκολη περίοδο δείχνοντας και με αυτόν τον τρόπο την επαναστατικότητα των στιγμών. Δεν υπήρξε απλά η έκφραση του ΕΑΜ στη νεολαία αλλά ένα φαινόμενο με δυναμική που δεν θα σβήσει ούτε την επόμενη περίοδο παρά τις διώξεις. Στον Εμφύλιο η Μακρόνησος θα γεμίσει επονίτες. Στις δίκες της ΕΠΟΝ και στη Μακρόνησο, στελέχη της θα κρατήσουν ψηλά το κύρος της οργάνωσης. Η παράνομη ΕΠΟΝ τη δεκαετία του ’50 θα συνεχίσει τη δράση της στο μαθητικό και φοιτητικό κίνημα και στους αγώνες για το Κυπριακό μέχρι τη διάλυσή της το 1958 και την προσχώρηση των μελών της στη νεολαία της ΕΔΑ.

Η ΕΠΟΝ άνοιξε το δρόμο για τη διακριτή πολιτική δράση και κοινωνική ταυτότητα της νεολαίας. Το πνεύμα της θα συνεχιστεί, όχι μόνο ως παράδειγμα αλλά ως βιωμένη εμπειρία των αγωνιστών που πέρασαν από τις γραμμές της, στους μετέπειτα αγώνες της νεολαίας, στη νεολαία της ΕΔΑ και τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη ως την εξέγερση του Πολυτεχνείου για να φτάσει στις μέρες μας να μιλάμε για αυτήν με ανυπόκριτο θαυμασμό.


Διαβάστε

Πέτρος Ανταίος, Συμβολή στην ιστορία της ΕΠΟΝ, (3 τόμοι), Αθήνα, Καστανιώτης, 1977-1979.
Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Η ενηλικίωση μιας γενιάς. Νέοι και νέες στην Κατοχή και την Αντίσταση, Αθήνα, Εστία, 2009.

Δείτε

Το Αρχείο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, θαμμένο για τριάντα περίπου χρόνια κάτω απ’ τη γη από τον Σταύρο Γιαννακόπουλο (Πέτρο Ανταίο), βρίσκεται τώρα επισκέψιμο στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Μέρος του είναι ψηφιοποιημένο στην ιστοσελίδα www.askiweb.eu.

Οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις της συγκρότησης της Ελεύθερης Ελλάδας

Στα πλαίσια του προγράμματος συναντήσεων-συζητήσεων της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (περιοδικό Μνήμων), θα γίνει η παρουσίαση:

Γιάννης Σκαλιδάκης, "Οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις της συγκρότησης της Ελεύθερης Ελλάδας έως την ίδρυση της ΠΕΕΑ ( καλοκαίρι '43 - άνοιξη '44 )"
Συζητητής: Προκόπης Παπαστράτης

Στα γραφεία της Εταιρείας, Ζωσίμου 11 (κάθετος Λασκάρεως),
την Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου στις 8 το απόγευμα.

Ηγεμονικοί «μυστακοφόροι» και αιρετικοί «αριστοκρατικοί» ανδρισμοί στην Ελλάδα της Μπελ Επόκ (1890-1914)

Αγαπητές φίλες και φίλοι,

ο ΟΜΙΚ σας προσκαλεί στην εκδήλωση που διοργανώνει το Σάββατο, 18 Φεβρουαρίου, στις 18:30, στο βιβλιοπωλείο Εκτός των Τειχών, Γραβιάς 10-12, με ομιλητή τον Σάκη Σπυρίδη και τίτλο,


Ηγεμονικοί «μυστακοφόροι» και αιρετικοί «αριστοκρατικοί» ανδρισμοί στην Ελλάδα της Μπελ Επόκ (1890-1914)

Η πολυεπίπεδη πολιτική, οικονομική, κοινωνική και εθνική κρίση της ελληνικής Μπελ Επόκ θα ευνοήσει την σκλήρυνση στα χαρακτηριστικά των κατεστημένων ανδρισμών και θα οδηγήσει στην εφ’ όλης της ύλης αντιπαράθεσή τους με τις αιρετικές ανδρικές επιτελέσεις των νεοαστών «αριστοκρατών». Η αντιπαλότητα των δύο ανδρισμών θα συναρτηθεί με τους όρους και τις μορφές διεξαγωγής μιας ευρύτερης πολιτισμικής και κοινωνικής σύγκρουσης ανάμεσα στον κόσμο της «παραδοσιαρχίας» και αυτών που εκπροσωπεί η νεοτερικότητα. Στο βαθμό που οι «μυστακοφόροι» ανδρισμοί θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στις υψηλές συμβολικές σημασίες που φέρει το «αρειμάνιο» μουστάκι, την ίδια περίοδο, θα τείνουν όλο και περισσότερο να μορφοποιούνται από τα εθνικιστικά ιδεώδη και τις μιλιταριστικές νοοτροπίες που κυριάρχησαν στον τόπο μας, ενώ οι αιρετικοί αντίπαλοί τους θα ταυτίζονται με τις πιο θηλυπρεπείς εκφορές στη συγκρότηση των ανδρικών τους ταυτοτήτων.

Πρόσκληση συμμετοχής σε Διημερίδα του Ομίλου Μελέτης Ιστορίας της Κοινωνίας (ΟΜΙΚ)

«Η ιστορία της μισθωτής εργασίας και του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα: διερευνώντας μαρξιστικές οπτικές στην εποχή μας».

Την παρούσα περίοδο εφαρμόζονται από τις ελληνικές κυβερνήσεις και την τρόικα (ΕΕ, ΕΚΤ και ΔΝΤ) πολιτικές βίαιης αποδιάρθρωσης των εργατικών κεκτημένων για εκατοντάδες χιλιάδες νέους/ες εργαζόμενους/ες στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και εξώθησης στην ανεργία περίπου του 30% της κοινωνίας. Παράλληλα όμως και προς απάντηση των παραπάνω εξελίξεων, κομμάτια της πολυσυζητημένης «κατακερματισμένης εργατικής τάξης» επανεμφανίζονται στο προσκήνιο διεκδικώντας, με συλλογικούς απεργιακούς και εργατικούς αγώνες, πολιτικά και συνδικαλιστικά αιτήματα. Η σύνδεση του «παρόντος» με το «νήμα του παρελθόντος» μπορεί να λειτουργήσει προωθητικά, όπως πάντα, καθώς εμπλουτίζει τον προβληματισμό και την έμπνευση στην προσπάθεια επίλυσης ποικίλων ερωτημάτων και ζητημάτων που επανέρχονται σήμερα στην πρώτη γραμμή. Γι’ αυτό το λόγο ο ΟΜΙΚ θεωρεί καθήκον του να συμβάλει στο σύγχρονο κοινωνικό και πολιτικό διάλογο με το δικό του τρόπο. Συγκεκριμένα να προσφέρει ένα κοινό βήμα που θα ενισχύει την όσμωση και την ανατροφοδότηση μεταξύ κοινωνικών επιστημών και κοινωνίας. Δηλαδή να φέρει σε επαφή, από τη μία τα σημερινά εργατικά κινήματα με τη σύγχρονη ιστορία, τη μεθοδολογία και τις αναζητήσεις της και από την άλλη τους κοινωνικούς επιστήμονες με τα δρώντα υποκείμενα και τους δικούς τους προβληματισμούς και τρόπους θέασης των πραγμάτων.

Μετά από μία μεγάλη περίοδο υποχώρησης της μαχητικής συλλογικής διεκδίκησης του εργατικού κινήματος και άμβλυνσης της αίσθησης της ταξικής συνείδησης στα εργατικά στρώματα και παράλληλα μια διαδικασία αναθεώρησης πλευρών των μαρξιστικών προσεγγίσεων στις κοινωνικές επιστήμες, πολλοί προεξόφλησαν το «Τέλος της Ιστορίας» και θεώρησαν παρωχημένες τις «μεγάλες αφηγήσεις». Σήμερα λοιπόν είναι εύλογο το ερώτημα εάν μπορούμε και μέχρι ποιό σημείο να συζητάμε με λιγότερο ή περισσότερο παραδοσιακούς ή νέους μαρξιστικούς όρους. Συνεπώς, η διερεύνηση μαρξιστικών οπτικών της εποχής μας μπορεί να αποτελέσει ένα ευρύτερο ζήτημα που διαπλέκεται οργανικά με την ιστοριογραφία της εργασίας και του εργατικού κινήματος, αλλά και τις αναζητήσεις της παλαιότερης και νέας γενιάς συνδικαλιστών.

Η Διημερίδα λοιπόν του ΟΜΙΚ με θέμα: «Η ιστορία της μισθωτής εργασίας και του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα: διερευνώντας μαρξιστικές οπτικές στην εποχή μας» έχει ως στόχο, από τη μία την εμπλοκή κοινωνικών επιστημόνων και συνδικαλιστών εργατών σε μια διαδικασία διαλόγου και προσέγγισης μαρτυριών και ερμηνειών, αλλά από την άλλη υπέρβασης του διαχωρισμού τους, μια διαδικασία σύνθεσης της ιστορίας με την εμπειρία, του παρελθόντος με το παρόν.

Η Διημερίδα έχει δύο άξονες: ο πρώτος θα κινείται γύρω από ιστοριογραφικές προσεγγίσεις∙ ο δεύτερος θα βασιστεί σε μαρτυρίες συνδικαλιστών με ενεργό ρόλο στο εργατικό κίνημα κατά το παρελθόν αλλά και το παρόν.

Η πρόσκληση για το πρωτο μέρος αφορά σε ανακοινώσεις πάνω στα οργανωτικά, πολιτικά, κοινωνικά, ιδεολογικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του εργατικού και συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα∙ στη διαμόρφωση, τη δομή και την εξέλιξη της μισθωτής εργασίας και της εργατικής τάξης∙ στα πολιτικά κόμματα με εργατική αναφορά και τις εργατικές παρατάξεις∙ στη σχέση εργατικού κινήματος και πολιτικού συστήματος∙ τη διασύνδεση του εργατικού κινήματος και της μισθωτής εργασίας με το φύλο και τη νεολαία∙ στο διάλογο για τις μεθοδολογικές προσεγγίσεις μέσα στις κοινωνικές επιστήμες.

Η πρόσκληση για τις μαρτυρίες απευθύνεται σε πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν ή πρωταγωνιστούν στο εργατικό κίνημα και οι οποίοι εργάστηκαν ή εργάζονται σε πεδία όπως: τουρισμός, ναυτιλία, οικοδομές, βιομηχανία, εμπόριο, εστίαση, μεταφορές, καθαριότητα, εκπαίδευση, ευρύτερο δημόσιο τομέα, ΜΜΕ, δημόσια και ιδιωτική υγεία κ.α. Οι συνδικαλιστές καλούνται να καταθέσουν τις δικές τους εμπειρίες και βιώματα.

Η Διημερίδα θα λάβει χώρα στα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου 2012. Η οργανωτική επιτροπή δέχεται περιλήψεις ανακοινώσεων (έως 300 λέξεις) μέχρι τις 15 Απριλίου 2012 στο email: omilosmeletis@yahoo.gr

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:
Μανόλης Αρκολάκης: arkolakis@gmail.com
Γιώργος Γάσιας: ggassias@gmail.com
Κώστας Παλούκης: paloukis@gmail.com
Στέφανος Βαμιεδάκης stefanosvamiedakis@yahoo.gr
Γιάννης Σκαλιδάκης: jskalidis@yahoo.com
Ξένια Μαρίνου: xemarinou@gmail.com
Γιάννης Βαμιεδάκης: gsolinasr@hotmail.com

Η μάχη της Αθήνας (Μηχανή του Χρόνου, Β΄ μέρος)

"Η μάχη της Αθήνας", Μηχανή του Χρόνου, Β΄ μέρος, ΝΕΤ, 28.1.2012

Η μάχη της Αθήνας (Μηχανή του Χρόνου, Α΄ μέρος)

Η Μηχανή του Χρόνου ΝΕΤ - Δεκεμβριανά 1944 ~ Η... από KRASODAD


"Η μάχη της Αθήνας", Μηχανή του Χρόνου, Α΄ μέρος, ΝΕΤ, 19.1.2012

67 χρόνια από τη μάχη της Αθήνας

Μια λαϊκή εξέγερση ενάντια στον ιμπεριαλισμό

(δημοσιεύτηκε στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2011)

Στις 12 Δεκεμβρίου 1944 ο ΕΛΑΣ προσπαθούσε ήδη επί έξι ημέρες να καταλάβει την έδρα του Συντάγματος Χωροφυλακής, άλλοτε στρατιωτικό νοσοκομείο, στου Μακρυγιάννη, όπου σήμερα το Μουσείο της Ακρόπολης και να εξουδετερώσει με αυτόν τον τρόπο μια σημαντική εστία αντιπάλων του, που αποτελούνταν από χωροφύλακες απ’ όλη τη χώρα αλλά και ταγματασφαλίτες. Η επίθεση είχε αποτύχει, κυρίως λόγω της βρετανικής επέμβασης υπέρ των πολιορκημένων με άρματα μάχης αλλά και με πυρά από το βράχο της Ακρόπολης. Την ίδια ημέρα άρχιζε η αερομεταφορά στο Ελληνικό και η απόβαση στο Φάληρο της 4ης Βρετανικής Μεραρχίας και ουσιαστικά η αντίστροφη μέτρηση για την έκβαση της μάχης της Αθήνας. Ο ΕΛΑΣ δε, μόλις την προηγούμενη το είχε πάρει απόφαση ότι θα έπρεπε να βρεθεί επίσημα σε εμπόλεμη κατάσταση με τους σύμμαχους Βρετανούς.
Οι βρετανικές ενισχύσεις έφθαναν αθρόες στην Αθήνα. Στον Πειραιά άγριες μάχες ξέσπασαν για τον έλεγχο του λιμανιού. Ο λόφος της Καστέλας βομβαρδίστηκε επανειλημμένα για πολλές ώρες. Τελικά μια έφοδος αποικιακών ταγμάτων της 4ης Ινδικής Μεραρχίας οδήγησε στη σφαγή των υπερασπιστών του λόφου. Ο δρόμος είχε ανοίξει για τη μεγάλη επίθεση προς την Αθήνα από δυνάμεις που είχαν συγκεντρωθεί από όπου ήταν δυνατόν, το ιταλικό μέτωπο, τα νησιά και άλλες περιοχές της χώρας. Τρεις βρετανικές ταξιαρχίες, ειδικές μονάδες, πυροβολικό και άρματα μάχης ξεκίνησαν την προέλασή τους από τη λεωφόρο Συγγρού. Το βασικό οχυρό του ΕΛΑΣ ήταν το παγοποιείο-ζυθοποιείο ΦΙΞ. Αφού περικυκλώθηκε, τα άρματα μάχης με τον όγκο τους διέλυσαν τους εξωτερικούς τοίχους. Οι υπερασπιστές του εργοστασίου σκοτώθηκαν μέχρις ενός.
Παρά την ηρωική αντίσταση του ΕΛΑΣ και του λαού της Αθήνας, τις επόμενες μέρες η καταθλιπτική υπεροχή των Βρετανών έκρινε την έκβαση της μάχης. Η έλλειψη, ή καλύτερα εξάντληση, των πυρομαχικών του ΕΛΑΣ δεν του επέτρεπαν να συνεχίσει την αντίσταση του. Μετά τα Χριστούγεννα, η Καισαριανή κάηκε μετά από βομβαρδισμό από την ξηρά, τον αέρα και θάλασσα, με 290 νεκρούς. Πάνω από 3.000 ήταν συνολικά οι νεκροί άμαχοι, πάνω από 1.000 απ’ αυτούς από τους βομβαρδισμούς της ΡΑΦ.
Στο τέλος των Δεκεμβριανών, οι δυνάμεις των Βρετανών στην Αθήνα ξεπερνούσαν τους 80.000 άνδρες, δύναμη μεγαλύτερη, όπως παρατηρεί ο Γ. Μαργαρίτης, από το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα που είχε έρθει την άνοιξη του 1941 για να συνδράμει την Ελλάδα στον πόλεμο ενάντια στην Ιταλία, και σχεδόν ίση με τις ιταλικές δυνάμεις που εισέβαλαν στη χώρα τον Οκτώβριο του 1940.
Η παραπάνω εξιστόρηση είχε ως σκοπό της να δώσει μια εντύπωση του τι ήταν (και τι δεν ήταν) τα Δεκεμβριανά. Υπάρχει ακόμη η άποψη, μάλλον όχι στους αναγνώστες αυτής της εφημερίδας, πως τα Δεκεμβριανά ήταν ο «δεύτερος γύρος», άλλη μια προσπάθεια των κομμουνιστών να πάρουν με τη βία την εξουσία, μια «στάση» ενάντια στο επίσημο κράτος. Ωραιοποιημένες εκδοχές αυτού του σχήματος κυκλοφορούν ακόμη. Στην πραγματικότητα, ήταν το εντελώς αντίθετο. Μια ιμπεριαλιστική επέμβαση ενάντια σε μια πορεία που θα μπορούσε να οδηγήσει στην ελεύθερη έκφραση της λαϊκής βούλησης και που θα σήμαινε το τέλος της μοναρχίας και την εδραίωση του ΕΑΜ ως πρωταγωνιστή στην πολιτική σκηνή της χώρας.

Οι βρετανικές προθέσεις και ο χρήσιμος Παπανδρέου

Οι Βρετανοί ήθελαν την εξασφάλιση της επικυριαρχίας τους στην Ελλάδα μέσω της επιστροφής στο μεσοπολεμικό στάτους κβο. Με τον ήδη πραξικοπηματία Γεώργιο Β΄ ρυθμιστή της πολιτικής ζωής και μια επίφαση κοινοβουλευτισμού μέσω πειθήνιων στους ίδιους πολιτικών κομμάτων, των γνωστών λαϊκών και φιλελεύθερων. Ο Βενιζέλος όμως είχε πεθάνει προ πολλού και ο ελληνικός λαός, μέσω της αντιστασιακής εμπειρίας, ζητούσε στ’ αλήθεια δημοκρατία και ανεξαρτησία, όπως υποσχόταν ο Χάρτης του Ατλαντικού και οι συμφωνίες των Μεγάλων Συμμάχων. Ίσως και κάτι παραπάνω, «λαοκρατία και όχι βασιλιά». Με μια καθαρά αποικιοκρατική λογική, οι Βρετανοί –που πίσω τους στοιχήθηκε όλος ο «απών» αστικός πολιτικός κόσμος αλλά και οι ποικίλοι δωσίλογοι μηχανισμοί, κρατικοί και παρακρατικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί– αποφάσισαν να ανακόψουν αυτές τις επικίνδυνες για την Αυτοκρατορία τους εξελίξεις, αδιαφορώντας επιδεικτικά για το ότι ο πόλεμος ενάντια στον Άξονα ήταν ακόμα σε εξέλιξη και για τις αγαθές απέναντί τους προθέσεις του ΕΑΜ, που εκδηλώνονταν με κάθε τρόπο.
Αξίζει να θυμίσουμε εδώ πως μεταχειρίστηκαν το πολιτικό προσωπικό. Όταν, την άνοιξη του 1944, έγινε αντιληπτό πως έπρεπε να απαντηθεί με πολιτικό τρόπο η επιρροή του ΕΑΜ και το αίτημα για εθνική ενότητα, εκδιώχτηκε από την πρωθυπουργία ο Εμμανουήλ Τσουδερός και ανήλθε σε αυτήν ο Σοφοκλής Βενιζέλος, όσο αρκούσε για να καεί με την καταστολή της εξέγερσης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Είχε ανοίξει ο δρόμος για τον πιο φιλόδοξο και αδίστακτο Γεώργιο Παπανδρέου, που είχε εντυπωσιάσει τους Βρετανούς με τη ρητορική του ενάντια στην «αιματηρά τρομοκρατία» του ΕΛΑΣ. Ο Παπανδρέου υπηρέτησε τη μονόπλευρη πρόσδεση της Ελλάδας στη Βρετανία και κατάφερε να σχηματίσει μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, πιέζοντας και εγκλωβίζοντας το ΕΑΜ. Υπερθεμάτισε στον ερχομό βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα κατά την απελευθέρωση και συνέβαλε αποφασιστικά στο κορύφωμα της κρίσης που οδήγησε στη σύγκρουση του Δεκέμβρη, ψευδόμενος απροκάλυπτα σχετικά με τους όρους αποστράτευσης των αντάρτικων δυνάμεων που είχε συνομολογήσει με το ΕΑΜ. Όταν όμως έχασε τον έλεγχο και θέλησε να παραιτηθεί, η στάση των Βρετανών και συγκεκριμένα του Τσόρτσιλ ήταν χαρακτηριστική. Σε τηλεγράφημα προς τον βρετανό πρεσβευτή Λήπερ τόνισε: «Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου να κάνει το καθήκον του […]. Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες. Θα μπορούσε το ίδιο καλά να αρρωστήσει και να μη μπορεί να τον πλησιάσει κανείς. Έχει περάσει ο καιρός που η οποιαδήποτε ομάδα Ελλήνων πολιτικών θα μπορούσε να επηρεάσει αυτή την εξέγερση του όχλου». Όταν «τέλειωσαν οι μάχες», ο Παπανδρέου θα πεταχτεί σαν λεμονόκουπα, αλλά θα επιβιώσει πολιτικά, για δύο μάλιστα γενιές ακόμα με τα αποτελέσματα που όλοι απολαμβάνουμε. Θα αναλάβει δε ο Πλαστήρας που είχε ήδη δηλώσει την πρόθεση του για την εξόντωση των «αιμοβόρων ελασιτών».

Οι εκτιμήσεις του ΚΚΕ και η λαϊκή εξέγερση

Από την πλευρά τους, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και το ΚΚΕ υποτίμησαν τόσο τις προθέσεις της Βρετανίας όσο και το σθένος και τα μέσα που διέθεσε για να τις πραγματοποιήσει. Ακολούθησαν μέχρι τέλους τη γραμμή της εθνικής ενότητας, την οποία υπερασπίζονταν ως δικό τους επίτευγμα, και πίστεψαν πως εδραιώνοντας «από τα κάτω» τις θέσεις τους στο συνδικαλιστικό κίνημα, στους παραγωγικούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς και στην αυτοδιοίκηση, θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν την «άνωθεν» και «έξωθεν» πολιτική πίεση. Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, οι υποχωρήσεις ήταν συνεχείς για να μη δοθούν λαβές στον αντίπαλο, την «αντίδραση», αλλά και για να διαφυλαχτούν οι εαμικές συμμαχίες.
Όταν τα πράγματα έφτασαν στη σύγκρουση, μετά το αιματοκύλισμα τόσο της πορείας του ΕΑΜ στο Σύνταγμα στις 3 Δεκεμβρίου 1944 από την Αστυνομία όσο και της νεκρώσιμης πομπής την επόμενη από ταγματασφαλίτες στην Ομόνοια, δεν υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Ο ΕΛΑΣ προσπάθησε, ακόμα και την ύστατη ώρα, να διαχωρίσει τους Βρετανούς από τους Έλληνες αντιπάλους του, και εξουδετερώνοντας τους τελευταίους, να αναγκάσει τους πρώτους σε πολιτικό συμβιβασμό. Οι Βρετανοί δεν είχαν καμία τέτοια πρόθεση και η πολιτική έδωσε τη θέση της στα όπλα και στην υπεροπλία τους. Ο ΕΛΑΣ της Κατοχής ποτέ δεν είχε αντιμετωπίσει μια τέτοια συγκεντρωμένη πολεμική μηχανή, δεν είχε τρόπο αντιμετώπισης των αρμάτων μάχης και των αεροπορικών βομβαρδισμών. Ειδικά ο ΕΛΑΣ της Αθήνας ήταν ένας εφεδρικός ή αλλιώς ένας πλήρως εθελοντικός στρατός που δεν είχε τα μέσα για έναν μακρόχρονο αγώνα. Εφόσον δεν έγινε κατορθωτό να εξουδετερωθούν οι Έλληνες αντίπαλοι, η Χωροφυλακή, η Ορεινή Ταξιαρχία, τα μέλη της αντικομμουνιστικής «Χ», οι αναβαπτισμένοι ταγματασφαλίτες και να γίνει με κάποιους όρους μια διαπραγμάτευση με τους Βρετανούς, ο χρόνος ήταν εναντίον του ΕΛΑΣ. Η εκδοχή της εμπλοκής των μεγάλων μονάδων του ΕΛΑΣ Μακεδονίας, που θα ήθελαν ένα εύλογο χρονικό διάστημα να προσεγγίσουν την πρωτεύουσα πεζοπορώντας στο καταχείμωνο υπό τους βρετανικούς βομβαρδισμούς, πιθανόν δεν θα αντέστρεφε την εξέλιξη των πραγμάτων.
Ο λαός όμως της Αθήνας δεν θα μπορούσε να παραδοθεί αμαχητί και έδωσε όλες τις δυνάμεις του για τον ΕΛΑΣ γράφοντας μια εποποιΐα αντίστασης για τριάντα τρεις ημέρες. Ο Δεκέμβρης ήταν μια λαϊκή εξέγερση ενάντια στην εξάρτηση και την υποδούλωση της χώρας στον ιμπεριαλισμό, που έδειχνε πως δεν πέθανε μαζί με τον φασισμό. Στην Ελλάδα χρειάστηκαν πολλά χρόνια ακόμη και πρωτοφανή μέσα για να κατασταλεί στρατιωτικά το δημοκρατικό κίνημα. Πολιτικά όμως αυτό δεν έγινε ποτέ και οι επίκαιροι αγώνες για δημοκρατία και ανεξαρτησία, για απαλλαγή από την πολιτική και οικονομική εξάρτηση, εμπνέονται ακόμα από τους μαχητές του Δεκέμβρη.

Πάρτυ του ΟΜΙΚ

Ο Όμιλος για τη Μελέτη της Ιστορίας και της Κοινωνίας διοργανώνει ΠΑΡΤΥ

το Σάββατο, 17 Δεκεμβρίου

στο Κοινωνικό Κέντρο-Στέκι Μεταναστών

Τσαμαδού 15, Εξάρχεια

Περιμένουμε παλιούς και νέους φίλους για κουβέντα, ποτό και χορό