(απόσπασμα που δημοσιεύτηκε στις Αναγνώσεις της εφημερίδας Αυγή, την Κυριακή 17 Ιουνίου 2012, με τίτλο "Δεν είναι η πρώτη φορά... Μια λαϊκή, δημοκρατική κυβέρνηση")
Λίγες μέρες πριν, σε μια ιδιαίτερα φορτισμένη στιγμή μετά
τη φασιστική επίθεση εναντίον της, η υποψήφια βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Ρένα Δούρου
αναφέρθηκε στο ψήφισμα του Εθνικού Συμβουλίου του 1944 στις Κορυσχάδες. Το
γεγονός αυτό, από τη μια έδειξε το αξιακό φορτίο της ιστορίας του
κομμουνιστικού και ευρύτερα του προοδευτικού κινήματος της χώρας για τη
σύγχρονη Αριστερά και από την άλλη η αντιμετώπισή της αναφοράς αυτής τα νέα
όρια του λόγου των αντιπάλων της. Η νέα κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα
τείνει να αφήσει πίσω της μια προηγούμενη μεταπολιτευτική συναίνεση σχετικά με
τη θέση της Εθνικής Αντίστασης στη δημόσια σφαίρα. Οι προσπάθειες αναθεώρησης
της ιστορίας της περιόδου 1941-1949 σε ακαδημαϊκό επίπεδο περνούν πλέον με
αναμενόμενο αλλά όχι ανανεούμενο τρόπο στο δημόσιο λόγο. Πλέον φαντάζει ως
απειλή όχι μόνο ο Εμφύλιος και τα Δεκεμβριανά αλλά επίσης το ΕΑΜ και η ΠΕΕΑ. Η
αναφορά της Ρένας Δούρου παρουσιάζεται από ιστότοπους προσκείμενους στη ΝΔ ως
«απειλή με νέο ΕΑΜ» και η αναφορά στον μαχόμενο ενάντια στους κατακτητές ΕΛΑΣ ως
ευχή για νέο «ένοπλο αντάρτικο». Επειδή δε η νοσηρή τους φαντασία δεν έχει
φτάσει ακόμα να κατηγορήσει –εκτός αν μου διαφεύγει κάτι- την ΠΕΕΑ για
αντιποίηση αρχής, με αυθαίρετο, ανιστόρητο και οκνό τρόπο συνδέεται το Εθνικό
Συμβούλιο με τα Δεκεμβριανά, όπου όπως όλοι ξέρουμε μίλησαν τα κονσερβοκούτια.
Κι αυτό όχι μόνο σε ανώνυμους ιστότοπους αλλά και με τη γραφίδα του κ.
Θεοδωρόπουλου στα πάντα έγκυρα Νέα.
Για την Αριστερά όμως είναι ευκαιρία, η πλούσια εμπειρία του ΕΑΜ και του εγχειρήματος
της ΠΕΕΑ να χρησιμεύσει, πέρα από τους συμβολισμούς, σε μια σύγχρονη αναγκαία
πολιτική προάσπισης των λαϊκών συμφερόντων.
Σαν σήμερα πριν 68 χρόνια, στις 27 Μαΐου 1944, κάτω από
τους ήχους της μπάντας της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ που έπαιζε τον Εθνικό Ύμνο, ολοκλήρωσε
τις εργασίες της η Α΄ (και μοναδική) σύνοδος του Εθνικού Συμβουλίου, που είχε
συγκροτηθεί μέσα από μια ιδιότυπη εκλογική διαδικασία και με πρωτοβουλία της νεοσύστατης
Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης.
[…]
Πρώτη μορφή κεντρικής εξουσίας της Ελεύθερης Ελλάδας που
σχηματοποιήθηκε οριστικά από το καλοκαίρι του 1943, ήταν το Κοινό Γενικό
Στρατηγείο Ανταρτών, το οποίο συμπεριλάμβανε τόσο τις οργανώσεις της ένοπλης
Αντίστασης, ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ όσο και τους αντιπροσώπους των Συμμάχων στο
πρόσωπο της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής. Μετά όμως τις ενδοαντιστασιακές
συγκρούσεις του Οκτωβρίου του ’43 και την ουσιαστική διάλυση του Κοινού
Στρατηγείου, το ρόλο αυτό για τη συντριπτικά μεγαλύτερη απελευθερωμένη περιοχή
ανέλαβε το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Η κοινωνική και πολιτική συσπείρωση γύρω
από το ΕΑΜ στην Ελεύθερη Ελλάδα, ο προσανατολισμός χάραξης γενικότερων
πολιτικών κατευθύνσεων για τη μεταπολεμική Ελλάδα και οι ανάγκες πολιτικής
διαπραγμάτευσης με την εξόριστη κυβέρνηση για τη δημιουργία ενός ενιαίου
κυβερνητικού σχήματος Εθνικής Ενότητας με παρουσία μέσα στη χώρα, οδήγησαν σε
μια πρωτοβουλία μεγάλης πολιτικής εμβέλειας που ήταν η δημιουργία της Πολιτικής
Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης. Συσπειρώθηκαν δε γύρω από αυτήν την προσπάθεια
δυνάμεις ευρύτερες από εκείνες του ΕΑΜ όπως ο πρόεδρος της ΠΕΕΑ Αλέξανδρος
Σβώλος, οι καθηγητές Άγγελος Αγγελόπουλος και Πέτρος Κόκκαλης, ο διοικητής
Ηπείρου Αλκιβιάδης Λούλης.
Ακόμα πιο εντυπωσιακή πολιτική πρωτοβουλία προς
υποστήριξη της ΠΕΕΑ και απόδειξη της ενότητας του ελληνικού λαού γύρω από την
οργανωμένη Αντίσταση ήταν και η απόφαση για τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου μέσα
από εκλογές στην απελευθερωμένη αλλά και στην κατεχόμενη χώρα.
Η πρωτοβουλία αυτή της ΠΕΕΑ ήταν από τα πιο αξιοσημείωτα
γεγονότα στην ιστορία της συγκρότησης της εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα. Αν η
ΠΕΕΑ ήταν το κυβερνητικό σχήμα της Ελεύθερης Ελλάδας, το Εθνικό Συμβούλιο ήταν
το κοινοβούλιό της, που θα επικύρωνε την εξουσία της. Η διαδικασία εκλογής ήταν
πρωτόγνωρη από πολλές απόψεις. Η σημαντικότερη ήταν αναμφισβήτητα η χωρίς όρους
συμμετοχή των γυναικών σε εκλογική διαδικασία στην Ελλάδα. Χιλιάδες γυναίκες
ψήφισαν τους αντιπροσώπους τους στο Συμβούλιο αυτό, ενώ για πρώτη φυσικά φορά
υπήρχαν και γυναίκες αντιπρόσωποι (εθνοσύμβουλοι), έστω και μετρημένες στα
δάχτυλα. Επίσης οι νέοι απόκτησαν δικαίωμα ψήφου καθώς το όριο ηλικίας για τους
εκλογείς κατέβηκε στα 18 χρόνια. Άλλωστε οι νέοι και οι νέες αυτής της ηλικίας
είχαν επανδρώσει μαζικά τις εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις και είχαν τάχιστα
πολιτικοποιηθεί μέσα στις συνθήκες του πολέμου.
Αναπάντητο θα μείνει το ερώτημα του πόσοι ακριβώς ψήφισαν
και θα πρέπει να αρκεστούμε στις εκτιμήσεις που αναφέρουν από 1.500.000 έως
1.800.000 ψηφοφόρους όπου μπόρεσε να φτάσει η κάλπη, κυρίως στις ελεύθερες
περιοχές και στις παρυφές της Ελεύθερης Ελλάδας, αλλά και στην κατεχόμενη ζώνη.
Συγκριτικά, στις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου 1936 είχαν
ψηφίσει 1.278.085 άτομα. Καθώς αυτές οι τελευταίες, προ της δικτατορίας Μεταξά,
εκλογές ήταν το τελευταίο τεκμήριο δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, η σύγκριση
μαζί τους είχε νόημα για το κύρος και την πολιτική νομιμοποίηση της
διαδικασίας.
Είναι γενικά αποδεκτό από τις αναφορές της εποχής πως 22
βουλευτές της Βουλής του 1936 δήλωσαν συμμετοχή και αυτοδίκαια έλαβαν μέρος στο
Εθνικό Συμβούλιο. Σύμφωνα όμως με την έρευνά μας, την οποία πρώτη φορά δημόσια
αναφέρουμε, βρέθηκαν όχι 22 αλλά 24 βουλευτές του 1936. Η πολιτική τους μάλιστα
προέλευση πέραν του Κομμουνιστικού Κόμματος και της αριστερής πτέρυγας του
Κόμματος των Φιλελευθέρων είναι αξιοσημείωτη και δείχνει μια πολιτική ευρύτητα
που υπερέβαινε τόσο τις μεσοπολεμικές συμμαχίες του Παλλαϊκού Μετώπου όσο και
το ΕΑΜ. Αναφέρουμε τους βουλευτές Πέλλης του 1936 Αθανάσιο Πέγιο και
Κωνσταντίνο Γέσιο, του Λαϊκού και του Μεταρρυθμιστικού Εθνικού Κόμματος
αντίστοιχα. Συμμετείχε επίσης ο γιατρός Λεωνίδας Βελόπουλος, βουλευτής
Φθιωτιδοφωκίδος το 1935 με το Λαϊκό Κόμμα και το 1936 με τη Γενική Λαϊκή
Ριζοσπαστική Ένωση (Κονδύλης-Θεοτόκης-Ράλλης) και ο Ιωάννης Μιχαήλ, βουλευτής
Θεσσαλονίκης με το Αγροτοεργατικό Κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Γνωστότερη
είναι η συμμετοχή του υποστηρικτή της μοναρχίας, δημάρχου Πατρέων Λαλάκη
Ρούφου.
Αλλά και η διεύρυνση στο χώρο των Φιλελευθέρων ήταν
εντυπωσιακή και υπερέβαινε το χώρο της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ηλία
Τσιριμώκου που συμμετείχε εξαρχής στο ΕΑΜ. Την πρώτη μέρα μάλιστα της σύγκλησης
του Εθνικού Συμβουλίου, έκανε συγκροτημένα την εμφάνισή της και η ομάδα των
Αριστερών Φιλελευθέρων, που συγκροτήθηκε από εθνοσυμβούλους που θεωρούσαν τον
εαυτό τους μέλη του Κόμματος Φιλελευθέρων. Την κοινή εισήγηση της ομάδας πάνω
στις προγραμματικές δηλώσεις της ΠΕΕΑ έκανε ο βουλευτής Θεσσαλονίκης Λεωνίδας
Καραμαούνας. Η ομάδα περιλάμβανε επίσης το στρατηγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη,
πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου, τον Νικόλαο Ασκούτση, γραμματέα Συγκοινωνιών και
τον Σταμάτη Χατζήμπεη, γραμματέα Εθνικής Οικονομίας αλλά και τους Παντελή
Καρασεβδά, Αλκιβιάδη Λούλη και Δημήτρη Ψιάρη.
Στις 14 Μαΐου 1944 συνήλθε το Εθνικό Συμβούλιο εδώ στο
χωριό Κορυσχάδες. Η περιγραφή του σκηνικού είναι χαρακτηριστική:
Μέσα στο
σχολείο, μια μεγάλη μακριά αίθουσα. Στην μιαν άκρη της το Προεδρείο κι από κάτω
το βήμα. Σανίδια σκεπασμένα με χαλιά απ’ το χωριό. Πάνω απ’ το Προεδρείο οι
θυρεοί των μεγάλων μας Συμμάχων, Αγγλίας, Αμερικής, Σοβιετικής Ένωσης και
Γιουγκοσλαυίας και στη μέση ένας μεγάλος Φοίνικας, το μυθικό πουλί, που
ξαναγεννιέται απ’ τη στάχτη του, σύμβολο αιώνιο του ακατάβλητου ελληνικού
γένους. Τους θυρεούς πλαισιώνουν οι σημαίες των συμμάχων κι η γαλανόλευκη. Στη
δεξιά προς το Προεδρείο πλευρά πάνω στον κάτασπρο τοίχο, καφετιές τοιχογραφίες
που παριστάνουν ήρωες της Επανάστασης του 1821, αγωνιστές του έθνους. Κατόπι
μια μεγάλη τοιχογραφία, ένα σύμπλεγμα: ένας γέρος και δυο νέοι αντάρτες. Στο
βάθος της αίθουσας, στην απέναντι απ’ το Προεδρείο πλευρά, μια άλλη μεγάλη
τοιχογραφία, που συμβολίζει τους αγώνες στην πόλη. Από πάνω μια επιγραφή:
«Αιώνια τιμή και δόξα στους ήρωες και μάρτυρες της πόλης και του χωριού». Στους
τοίχους σκόρπιες άλλες επιγραφές: «Ζήτω οι μεγάλοι μας Σύμμαχοι». «Θάνατος στο
φασισμό». «Η ΠΕΕΑ ενσάρκωση της Εθνικής Ενότητας». «Το Εθνικό Συμβούλιο
ενσάρκωση της λαϊκής κυριαρχίας».[1]
[...] Στις 10 το πρωί της 27ης Μαΐου συνήλθε η τελευταία
συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου στην οποία υιοθετήθηκε το ψήφισμα «για την
κατοχύρωση των λαϊκών ελευθεριών». Το ψήφισμα αυτό, αποτελούμενο από 15 άρθρα,
εν είδει Συντάγματος, πρόβαλε δημοκρατικές διεκδικήσεις και κατοχύρωνε τους
αντιστασιακούς θεσμούς. Η αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαιοσύνη ονομάζονταν
«θεμελιώδεις θεσμοί του δημοσίου βίου των Ελλήνων». Κατοχυρώνονταν ίσα πολιτικά
και αστικά δικαιώματα σε άνδρες και γυναίκες, η εργασία αναγνωριζόταν ως βασική
κοινωνική λειτουργία και καθιερωνόταν ως επίσημη γλώσσα, η «γλώσσα του λαού».
[…] Ο σημερινός εορτασμός είναι αποτέλεσμα της
κατοχύρωσης στην εθνική μνήμη των εθνικοαπελευθερωτικών και δημοκρατικών αγώνων
του λαού μας. Στο χέρι της σημερινής γενιάς, στα δικά μας χέρια, είναι η
διαφύλαξη και ενίσχυση της αδιαπραγμάτευτης εθνικής μας ανεξαρτησίας και
αξιοπρέπειας απέναντι στις σύγχρονες επιβουλές καθώς και η συνέχιση των αγώνων
για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη.
[1] Εθνικό Συμβούλιο,
Περιληπτικά Πρακτικά εργασιών της πρώτης συνόδου του (Κορυσχάδες 14-27 Μάη
1944), έκδοση Κοινότητας Κορυσχάδων, Ευρυτανίας, 1992, σ. 43-44.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου